Zo oud als de weg naar Berlijn

Het is een mythe dat wij het stelsel van kunstubsidies te danken hebben aan het kunstenaarsverzet tijdens de bezetting. Dat betoogt althans historica Benien van Berkels in haar proefschrift "Dr.Tobie Goedewaagen (1895-1980). Een leven lang nationaal-socialist." Het kunstenaarsverzet stelde volgens haar weinig voor. De meesten pakten gretig het geld aan.

NSB-er Tobie Goedewaagen werd in 1940 benoemd tot secretaris-generaal van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK). Hij krikte de kunstsubsidies op tot het veertienvoudige. Hij stelde de Kunstkamer in, waarvan alleen Arische kunstenaars lid konden/moesten worden.

Voor WO 2 heerste het adagium van de liberaal Thorbecke dat kunst geen overheidszaak is. Goedewaagen maakte een ommezwaai: hij (en de nazi's) vonden dat kunst een verantwoordelijkheid van de overheid is.

Uiteraard werd kunst door de nazi's voornamelijk gezien als propagandavehikel. Avant-gardische stromingen werden verboden. Door middel van verplichte inschrijving in de Kultuurkamer (naar Duits voorbeeld) konden de kunstenaars keurig in het gareel gehouden worden. Wie geen lid was kon in feite geen werk tentoonstellen.

Anno 2012 staan de opvattingen van Thorbecke min of meer weer centraal in het (neoliberale) kabinet Rutte. Ook nu wordt er flink gekort op kunstsubsidies en dringt zich het idee op dat kunst in feite geen taak van de overheid is.

En zo is de cirkel met de jaren voor WO 2 weer rond. Wie kunst maakt moet zichzelf maar bedruipen. Wie het niet redt heeft vette pech, evenals een groot deel van het publiek. Aan de andere kant zijn er ook wel veel gesubsieerde gezelschappen die hun hand bij de overheid hoog houden.